Teorijski i praktični um
Autor: Tomislav Novaković
Nije suština "čiste subjektivnosti pre sve objektivnosti" pojavnom okretu obezličenog obezvoljenog saznajno-teorijskog kritičkog uma koji u jedinstvu praznih formi–slepih sadržajauutemeljuje sve naše saznanje u okviru mogućeg iskustva, nego u suštinskom okretu čiste volje i jedne slobodne vlastitosti samokritičnog praktično-moralnog uma koja utemeljuje ne samo sve naše odlučivanje, delovanje, nego i svu logiku i saznanje teorijskog, kritičkog uma!
Paradoksalno da saznajno-teorijski, pojavni um bude kritički, a da suštinski, praktično-moralni, samokritički, počiva na postulatima: Boga, slobode i besmrtnosti duše!
Šta će utemeljiti najstariju kritičku osnovu saznajno-teorijskog, pojavnog uma, ako ne nadsaznajna čista volja i nadsuštastvena slobodna vlastitost samokritičkog, praktično-moralnog uma!?
Nije suština "čiste subjektivnosti pre sve objektivnosti" pojavni okret saznajno-teorijskog kritičkog uma u obezličenom, obezvoljenom jedinstvu praznih formi–slepih sadržaja, koji utemeljuje sve naše saznanje u okviru mogućeg iskustva, nego suštinski okret praktično-moralnog uma, koji u samokritičnog čistoj volji ne utemeljuje samo sve naše odlučivanje, delovanje, nego i samu logiku i samo saznanje, pojavni okret teorijskog, kritičkog uma!
Samo zato što je suštinska čista volja praktično-moralnog uma nadsaznajna i deduktivna, naši opažaji, pojmovi, sudovi, zaključci saznajno-teorijskog uma su pojavni i induktivni!
Čista volja i sintetički najstarija vlastitost iz čiste: misli, reči, odluke i dela suštinskim okretom praktično-moralnog uma tek utemeljuje neprotivurečnu logiku praznih pojmova, slepih opažaja, pojavni okret saznajno-teorijskog uma.
Duhovno bezmerje vlastitosti nije suštinska strana stvari što je naše saznanje ograničeno i pojavno, nego je naše saznanje ograničeno i pojavno što je duhovno bezmerje vlastitosti u unutrašnjem jedinstvu čiste misli, reči i dela suštinska strana stvari!
A sa tzv.. "glavnim" pitanjem sve filozofije: "Šta je čovek" Kant praktično-moralni suštinski um ponovo podvodi pod saznajno-teorijski pojavni i tako relativivizuje nadsaznajnu praktično-moralnu suštinu čoveka–ljudskog roda.
Zapravo, tačno je sasvim obrnuto: svako (šta, kako, zašto...), pitanje–odgovor saznajno-teorijskog pojavnog uma, pa i pitanje: "Šta je čovek" već pretpostavlja nadsaznajnu (čistu) volju i nadsuštastvenu (slobodnu) vlastitost praktično-moralnog suštinskog uma!
NAČELA PRAKTIČNE LOGIKE
Kant kaže da um ne može biti filozof samo iz pojma (bez sadržaja opažaja).
Međutim, on još pre ne može biti “logičar“ ili "naučnik" ako nije filozof: bez sintetički starije čiste volje i najstarije vlastitosti.
Sva opažajnost opažaja, razumnost razuma, saznatljivosti saznanja, istinitosti istine teorijskog uma, pa čak i praosnovno "Ja mislim", pretpostavlja jednu istu vlastitost praktično-moralnog uma.
Ne samo da se nikakvom indukcijom iz pojedinačnih opažaja ili dedukcijom iz opštih pojmova ne može izvesti slobodna vlastitost, već svi pojedinačni opažaji čula, opšti i nužni pojmovi, sudovi razuma, celoviti zaključci uma, pa čak i "praosnovno Ja mislim" pretpostavljaju nadsaznajnu čistu volju i nadsuštastvenu vlastitost!
Bez čiste volje i najstarije vlastitosti (u najvišem jedinstvu čiste misli, reči, odluke i dela) ne samo da se ne može utemeljiti odlučnost odluke ni delatnost dela praktično-moralnog uma, nego ni opažajnost opažaja, logičnost logike (pojmovnost pojma, sudstvenost suda, zaključivost zaključka), saznatljivost saznanja i istinitost istine saznajno-teorijskog uma!
Voljno Ja nema nikakav problem da uključi drugost, suštinsko Ti, bilo koju, kakvu različitost, suprotnost kao i sličnost, istost, ili sa mi, vi, oni... bilo koje, kakvo zajedništvo.
LIČNOST I NAUKA
Iako ne postoji apsolutna istina za naučno „vjeruju“, nikakav „naučni“ u-stav za naučno usmerenje čoveka, čovečanstva, prirodna nauka svoje univerzalne, takoreći "univerzumske" opšte i nužne istine širi i u sve društvene nauke.
Njen ideal je da zameni Boga u prirodi, a tehnologije, dušu u telu i kao veštačka inteligencija konačno postane "ličnost" koja opštim i nužnim prirodnim zakonima vlada svetom i ljudima.
I mada je čist obraz zaklon najdubljeg srca i odbrana vlastitog lica, taj ideal slobodne ličnosti u najvišem jedinstvu čiste misli, reči, odluke i dela u današnjoj instituciji obrazovanja sve je manje prisutan u ime opšte i nužne nauke, tehnologije.
Međutim, sva „tehnologija“ tela (čula, razuma, uma) traži jedinstvo u volji, a volja u vlastitosti.
Čulo je starije od opažaja, svest od pojma, volja od želje, duša od tela, duh od ideje...
Opažaj traži starije čulo, pojam stariju svest, želja stariju volju, ličnost najstariju vlastitost.
Osnova najobjektivnije prirodna nauke, pa čak i matematika i saznajno-logičko "Ja mislim" svakog odgovornog naučnika ili stručnog naučnog veća za jedinstvo predstava u pojmu, pojmova u sudu, sudova u zaključku, ili svih eksperimentalnih rezultata u najširoj teoriji saznajno-teorijskog uma, pretpostavlja sa svake strane, kraja nadsaznajnu čistu volju i nadsuštastvenu vlastitost praktično-moralnog uma!
Međutim, iako sinteza opažaja u pojmu, pojmova u sudu, sudova u zaključku već podrazumeva (nadopažajnu) čistu volju i (nadsaznajnu) slobodnu vlastitost, prirodna nauka svako pojedinačno, slobodno živo unapred svodi na opšte i nužno neživo!
I mada je načelo "svi za jednog jedan za sve" prisutno čak i u neživom, a kamoli slobodno živom, empirizam, evolucionizam sa principima širenja i održanja najjače jedinke, vrste prekida svaki dijalog sa filozofijom, teologijom... sprovodeći tako najveći totalitarizam u istoriji...
Ako empirizam (ili evolucionizam) sa opštim i nužnim zakonima prirodne nauke unapred isključuju duhovnu osnovu najvlastitije ličnosti i slobode, kako sada tu konkretnu ličnost (sa imenom i prezimenom) uključuju za celokupnu sferu praktičnog života: za privatnu svojinu, porodično i nasledno pravo, zavet braka, donošenje zakona; svaki pravni ugovor, dogovor, slobodno odlučivanje, delovanje... i uopšte ima pravo da sa stanovišta „liberalizma“ "individualizma" govori: "vi" birate, odlučujete!?
Zapravo svi opšti i nužni zakoni nauke moraju na kraju uključiti stvaranje, a ustav i ostali zakoni države za sve potrebne ustanove, nadsaznajnu slobodu (najvlastitiju ličnost) za svoje ustanovljenje...
Analitička nauka, zapravo, počiva na "fisiji", razbijanju duhovnog jezgra i samo "lančana reakcija", "duhovna fuzija" slobodnih ličnosti i ideja to duhovno razdvajanje između ljudi i naroda može preokrenuti na sastavljanje, spajanje.
O Novaković Tomislavu
Tomislav Novaković je diplomirao filozofiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Živi i stvara u Čačku kao samostalni filozof.
Filozofija dana
Prirodna nauka koristi logiku kada opštim i nužnim zakonima objašnjava red, poredak sveta, a bilo kakav kosmički um, logos, za celovito jedinstvo materije–energije, po definiciji „objektivne“ nauke, isključuje već na početku!
Bez obzira što ne prihvata nikakav prauzrok izvan same prirode, da bi nauka uopšte bila nauka, ona neki neki jedinstveni logos mikro-makro sveta mora predočiti.
Ne radi se samo o tome da se našem objašnjavanju sveta ima pravo prigovoriti da je "antropocentrično", nego da li se bez neke (bilo kakve) jedinstvene logike za svu materiju–energiju–prostor–vreme–brzinu, sve oblike makro, mikro sveta, uopšte nešto suštinski objašnjava!
Ako čovek (bilo koji živi stvor) ima (neku) „glavu“, zašto je ne bi imala i sva mikro-makrokosmička priroda u svakom svom delu, kao stvarajuće znanje po kome svaka stvar ili biće jeste to što jeste.
Tomislav Novaković